Achter Heidemuren

Achter de heidemuren

Op een zonnige dag kreeg ik op Athena Ossendrecht een stuk papier in mijn handen gestopt. Geen factuur of boodschappenlijstje maar iets veel kwetsbaarders: een vergeeld krantenknipsel …

De schenker was een man van ongeveer mijn leeftijd. Als kind had hij vele zomers doorgebracht op het terrein. Hij vond het knipsel bij het opruimen van het ouderlijk huis. Zijn vader, Athena-lid avant la lettre, was onlangs overleden. Met gezin en caravan kampeerde hij jarenlang op Ossendrecht.

“Mijn vader heeft dit altijd bewaard. Tussen papier, foto’s en oude rekeningen lag het daar.” Een volledige pagina van Dagblad De Stem van zaterdag 6 juli 1968, met in grote letters: ‘NUDISTEN in Ossendrecht’.Daarboven, in het klein en poëtischer: ‘Er is niet méér durf voor nodig dan voor het eerste walsje op de grote dansvloer.’

De onwennige journalist

De journalist opent ironisch: “Ossendrecht – naturisten noemen ze zichzelf.” Je voelt meteen vanwaar hij komt: nieuwsgierigheid in één hand, ongemak in de andere. Het artikel leest als een merkwaardige cocktail van reportage, antropologisch veldwerk en een krampachtige poging om vooral normaal te blijven doen.

Hier en daar staan kleine kaders en tussenkopjes die vandaag eerder aandoenlijk dan schokkend overkomen:

• Ideologie: “Het naakte lichaam is het symbool van zuiverheid.”
• Kampbeheerder: “Wij houden ons streng aan regels.”
• Burgemeester: “Wij blijven het abnormaal vinden.”
• Athena: “Uitstapje voor luchtmacht en landmacht.”

Henriëtte, 24, leidt de journalist rond op het terrein. Je voelt dat hij het niet goed kan plaatsen: hij kijkt, oordeelt, bewondert, begrijpt half en is tegelijk onder de indruk. Hij staat in een journalistieke spreidstand.

Wat is dit hier? Een goed georganiseerd terrein met zwembad, speelweides en vrijwilligers die elkaar bij naam kennen. Hij lijkt subtiel te fronsen. Je proeft de tijdsgeest, het taboe, de verwarring van iemand die achter een mysterieuze muur terechtkomt. Op een plek dan nog waarover de vreemdste geruchten de ronde deden: links revolutionaire groeperingen, sektarische rituelen en zelfs nazireünies. In 1968 was men bijzonder flexibel met angstdromen … In dat klimaat moet een naturistenterrein pure sciencefiction zijn geweest.

In 1968 was Athena Ossendrecht al een fenomeen

De journalist schat dat er zo’n 2000 mensen op het terrein waren. Hij raakt onder de indruk van wat hij ‘het kamp’ noemt: gebouwd door naturisten, met eigen middelen en ongelooflijk veel inzet. Pionierswerk van Lambrechts en talloze enthousiastelingen. Athena was toen als naturistenvereniging groter dan alle verenigingen van Nederland én België samen. Het ongeloof van de journalist maakt voorzichtig plaats voor respect.

Hij verneemt dat de nabijgelegen militaire basis voor een gestage stroom nieuwsgierige rekruten zorgt. Die steevast door de marechaussee worden onderschept in het niemandsland tussen twee omheiningen. Je ziet het zo voor je: verrekijkers, helmen op, zenuwachtige lachjes. “Ga jij eens dichterbij kijken … ik durf niet.”

Tegen het allesoverheersende taboe in

Wat vooral opvalt, is hoe allesoverheersend het taboe toen nog was. Athena Ossendrecht bestond bijna vijftien jaar zonder kampeervergunning. Niet omdat het terrein niet in orde was, maar omdat de Gedeputeerde Staten vonden dat ‘het nudistisch kamperen indruist tegen de levensbeschouwelijke opvattingen van de overgrote meerderheid en de ter plaatse geldende zedelijkheidsnormen’.
Met andere woorden: men wist niet wat men ermee moest en dus werd het tegengehouden.

Pas na jaren aandringen, argumenteren, pleiten en vast ook een flinke dosis diplomatie kwam de toestemming er. De tijd was rijper geworden. De geesten ook.

Het grappigste uit het artikel is misschien dit: de journalist voorspelde dat naturisme in Nederland geen toekomst had. Ach ja. Men voorspelde ook dat cassettebandjes het eeuwig zouden volhouden.

2025, bijna zestig jaar later

Vandaag ligt het zwembad nog altijd achter dezelfde bomen. De zon strijkt nog steeds neer op jonge en rijpe huiden, bleek of gebruind, strak en zacht.

En ik voel me enorm dankbaar voor het knipsel dat ik kreeg. Het is een tijdsdocument dat ons terugflitst naar de beginjaren van Athena – naar hoe het terrein eruitzag, hoe het beleefd werd, en hoe de buitenwereld er met grote ogen naar keek.

Zo mooi dat het bewaard bleef. Iemand vond het de moeite om het niet weg te gooien. Die iemand was de vader van de man die mij het knipsel gaf. Athena-lid, kampeerder, pionier zonder zichzelf zo te noemen. Zijn zoon dook het op en bracht het naar de plek waarover het gaat. Ossendrecht.

Ik hoop die vriendelijke man nog eens tegen het lijf te lopen hier op het terrein, zodat ik hem deftig kan bedanken, zijn naam vragen en samen met hem nog wat dierbare herinneringen ophalen. Tot dan blijft hij voor mij de man die iets kleins deed – een gevonden knipsel doorgeven – waardoor een groot verhaal gekoesterd wordt.

De afbraak van de muur

Ik voel me ook dankbaar voor het stille samenspel van tijd, herinnering en menselijke moed dat nodig is om een plek als Athena te laten bestaan. Voor de mensen die in 1968 tegen de stroom in zwommen. Voor de journalist die – aarzelend maar toch dapper – de geschiedenis van Ossendrecht op papier zette.

En voor iedereen die sindsdien, bewust of onbewust, een stukje van die muur van vooroordelen heeft afgebroken. Voor elke vrijwilliger die ooit zijn steentje bijdroeg, voor elke bezoeker die zijn schroom overwon aan het hekje, voor elke kampeerder die dacht: laat mij hier maar gewoon zijn zoals ik ben.

Het is dankzij al die mensen – zichtbaar en onzichtbaar – dat Athena vandaag nog steeds vrijheid ademt.

Benieuwd naar het volledige artikel uit 1968?
Scan de QR-code en ontdek het zelf.